ترموكوپل يكي از سنسورهاي حرارتي رايج در صنايع مختلف است كه از حيث عملكرد و قيمت در درنجهاي دمائي متوسط از ديگر سنسورهاي دمائي با قيمت مناسب تري به فروش ميرسد .

ترموكوپلهاي نوع K و J از پر مصرف ترين نوع ترموكوپل ميباشند كه با شكلها و ابعاد مختلف براي كاربردهاي گوناگون در صنعت در گستره رنج وسيعي از دما كاربرد دارند .

ترموكوپل چيست انواع و كاربرد آن كدام است :

ترموكوپل يكي از پر مصرف ترين سنسورهاي اندازه گيري دما محسوب ميگردد . اين سنسورهاي ساده با استفاده از اتصال يك فلز و آلياژ آن و با توجه به اثر سيبك توليد ميشوند و با همين مكانيزم ساده قادر به اندازه گيري دما به راحتي در رنج وسيعي از زير صفر تا حدود 1700 درجه ميباشند . با توجه به پديده سيبك اتصال هر دو فلز از نوع مختلف باعث ايجاد ترموكوپل شده و توليد ميلي ولتي متناسب با دماي اعمال شده ميكند از اين رو انواع مختلفي از ترموكوپل ميتوان توليد كرد در حالي كه در استانداردهاي متداول ميتوان از انواع 10 يا 12 ترموكوپل ياد كرد كه در مدلهاي هاي مختلف و با اشكال گوناگون توليد ميشود . با توجه به كاربرد ، محيط اندازه گيري دما ،رنج دما ، اندازه گيري دقيق از انواع ترموكوپل ميتوان به انواع زير اشاره كرد :

(CHROMEL-ALUMEL) ترموكوپل تيپ K

ترموكوپل نوع K از سيم فلزي Ni-Cr (به نام تجاري كرومل Chromel) و Ni-Al (به نام تجاري آلومل Alumel) ساخته مي شود.اين ترموكوپل ارزان قيمت است و يكي از پركاربردترين ترموكوپل ها مي باشد. رنج عملكرد دمايي آن بين −200 °C و +1350 °C و حساسيت آن تقريبا 41  µV/°C است و معمولا در دماهاي بالا مورد استفاده قرار مي گيرد. ترموكوپل نوع K بخاطر استفاده از مس خاصيت ضد اكسيداسيون دارد لذا در كوره ها كه اكسيداسيون رخ مي دهد مناسب تر مي باشد

(IRON-CONSTANTAN) ترموكوپل تيپ J

اين ترموكوپل از فلز آهن Fe و آليژهاي مس - نيكل Cu-Niساخته مي شود. رنج دمايي اين ترموكوپل بين −180 °C و +750 °C است. به دليل احتمال اكسيد شدن آهن اين ترموكوپل ، در صنايع قالب ريزي پلاستيك استفاده مي شود. حساسيت ترموكوپل نوع J ، به اندازه ي 55 µV/°Cاست و براي طرح هاي جديد توصيه مي شود. در ترموكوپل نوع J به علت وجود آهن در مكانهايي كه امكان اكسيداسيون وجود دارد استفاده نمي شود

(CHROMEL-CONSTANTAN ) ترموكوپل تيپ E

ترموكوپل نوع E با استفاده از فلزات Ni-Cr (كرومل) و Cu-Ni (كنستانتان Constantan) ساخته مي شود. محدوده ي عملكرد دمايي آن ، بين −40 °C و +900 °C است. اين ترموكوپل با 68 µV/°C بيشترين حساسيت را دارد و مي توان از آن در كاربردهاي خلاء و مواردي كه حسگر در آن حفاظت نشده است ، استفاده كرد.

(COPPE-CONSTANTAN) ترموكوپل تيپ T

ترموكوپل نوع T از مس Cu و آلياژ نيكل - مس Cu-Ni (كنستانتان Constantan) ساخته مي شود. محدوده ي عملكرد دمايي اين نوع ترموكوپل ، بين −250 °C و +400 °C است. اين ترموكوپل نسبتا ارزان و براي كاربردهاي با دماي پايين مناسب است و در برابر رطوبت مقاومت خوبي دارد. حساسيت اين ترموكوپل ، 46 µV/°C است.ترموكوپل نوع T در صنعت به دليل اينكه نسبت به تمام انواع ترموكوپل خطيتر است و رنج درجه حرارت مناسبي دارد و همچنين از حساسيت خوبي برخوردار است در صنعت بيشتر مورد استفاده ميگيرد

(NICROSIL-NISIL) ترموكوپل تايپ N

ترموكوپل نوع N از فلزهاي Ni-Cr-Si (به نام تجاري نيكروسيل) و Ni-Si-Mg (به نام تجاري نيسيل Nisil) ساخته مي شود. محدوده دمائي آن بين−270 °C و +1300 °C است. حساسيت اين ترموكوپل ، به اندازۀ 30 µV/°C است و معمولا در دماهاي بالا مورد استفاده قرار مي گيرد.

(PLATINUM/13% RHODIU-PLATINUM ) ترموكوپل تيپ R

(PLATINUM-PLATINUM /10%RHODIUM ) ترموكوپل تيپ S

( PLATINUM/30% RHODIUM-PLATINUM/6% RHODIUM) ترموكوپل تايپ B

ترموكوپل نوع B ، ترموكوپل نوع S و ترموكوپل نوع R كه با استفاده از Pt-Rh (پلاتين - راديوم) با تركيبات مختلف ساخته مي شود.قيمت آنها بالا و حساسيت آن بسيار كم و در حدود 10 µV/°C و محدوده دمايي آن تقريبا +0 °C و +1750 °Cاست. انواع اين ترموكوپل ها در اندازه گيري با دماي بالا مثلا در صنعت شيشه و فولاد به كار مي رود.

براي مقايسه بين انواع ترموكوپل رنج دمائي انواع ترموكوپل و همچنين تولرانس دمائي ترموكوپل كلاس يك را در جدول زير ملاحظه فرمائيد :

همچنين استاندارد تولرانس دمائي كلاس دو و برخي استاندارهاي رايج رنگ بندي سيمهاي انواع ترموكوپل را در جدول ترموكوپل زير ملاحظه فرمائيد :

در انتخاب ترموكوپل موارد زير بايستي مورد توجه قرار گيرد :

1. رنج دمائي كاركرد ترموكوپل
2. تيپ ترموكوپل
3. طول ترموكوپل
4. جنس غلاف ترموكوپل
5. امكان داشتن خروجي 4 تا 20 ميلي آمپر براي ترموكوپل
6. دقيق بودن ترموكوپل و كلاس دقت آن
7. نوع سراميك به كار برده شده در ترموكوپل